KANADA - RWANDA : Kanada yatangaje ko igiye gufungura ambasade yayo mu Rwanda

Ejo Minisitiri w’intebe wa Kanada, Yustini Trudeau yageze mu Rwanda aje munama ya Commonwealth, ariyo CHOGM. Yaje murugendo rw’iminsi cumi ruzamujyana no mu Burayi muzindi nama zizahabera.

Hagati aho, kuri uyu wa gatatu, Minisitiri w’ububanyi n’amahanga w’ububanyi n’amahanga wa Canada, Melania Joly, yatangaje ko Kanada izafungura ambasade mu Rwanda mu rwego rwo gukumira Uburusiya n’Ubushinwa muri Afurika.

Yaravuze ati « tuzi ko Uburusiya buri ku mugabane wa Afurika. Kandi tuzi ko Ubushinwa nabwo bugenda bugaragara kumugabane wa Afurika. Ntitugomba kuba abaswa, » nguko uko Joly yabwieye abanyamakuru i Kigali.

« Tugomba kumenya neza ko dufite abadipolomate ino bakatubera amaso n’amatwi bumva ibihabera, kugira ngo tumenye neza kotugomba kugira uruhare runini mu Rwanda ndetse no mu karere kose. »

Yavuze ko Kanada irimo gushyiraho ambasade i Kigali, hamwe na ambasaderi, kandi ikazashyiraho ambasaderi mushya mu muryango w’ubumwe bw’Afurika, ufite icyicaro i Addis Abeba, muri Etiyopiya.

Indege ya minisitiri w’intebe yakoze ku manywa izuba rirenze ku wa gatatu i Kigali, aho azateranira guhera ku wa kane hamwe n’abayobozi ba guverinoma baturutse mu bindi bihugu 53 byo muri Commonwealth ku nshuro yabo ya mbere kuva 2018.

Inama yumwimerere, yasubitswe muri 2020, kubera cya cyorezo cya COVID-19.

Ingaruka z’Uburusiya zagabye igitero kinini muri Ukraine, zatangiye ku ya 24 Gashyantare, zagaragaye ku isi hose - cyane cyane mu bihugu bimwe birimo n’ibyo muri Afurika.

Amakimbirane yateje ikibazo gikomeye cy’impunzi. Yagabanije kandi ibindi bihugu kubona ingano ziva muri Ukraine, igihugu bakunze kwita ikigega cy’Uburayi kubera umusaruro mwishi w’ibiribwa beza.

Ibihugu bya Afurika, 19 muri byo bikaba bigize Umuryango wa Commonwealth, byahuye n’ikibazo cy’ibura ry’ibiribwa bikabije kubera iyi ntambara. Gahunda y’umuryango w’abibumbye ishinzwe ibiribwa FAIO, yatangaje ko abantu babarirwa muri za miriyoni bo mu bihugu bikiri mu nzira y’amajyambere ndetse n’ahantu habera amakimbirane batewe n’inzara.

Mbere y’intambara, Uburusiya na Ukraine byatanze hafi 30 ku ijana by’ibicuruzwa byoherezwa ku isi. Gufunga ibyambu by’ingenzi mu Nyanja yirabura, byatumye ibicuruzwa bibura mubihugu bibikeneye.

« Twiteguye kohereza amato muri Rumaniya, ahanini kugira ngo dukure ingano zose muri Ukraine. Bizaba ari ukubohora ingano, » Joly yagize.

Guhangana n’ingaruka zigaragara muri geopolitike y’amakimbirane muri Ukraine nicyo Joly yise « icyiciro cya gatatu » cy’uko Kanada yakiriye igitero cy’Uburusiya akavuga ko muri iki cyumweru hazakomeza gutangazwa ibindi byemezo.

Trudeau yavuze ku ngamba zishobora gufatwa ubwo yaterefonaga mu cyumweru gishize Perezida w’u Rwanda, Paul Kagame, uzakira inama y’abayobozi ba Commonwealth.

Kanada kandi izateranya inkunga zivuye mu banyamuryango ba Commonwealth zigenewe Ukraine kandi igerageze kumvisha no kwigarurira abayobozi bose bashobora kuba bagifite ingingira zo kwamagana Uburusiya.

Igihe Umuryango w’abibumbye watoraga guhagarika Uburusiya mu kanama gashinzwe uburenganzira bwa muntu muri Mata, ibihugu 58 byanze gutora. Muri ibyo, 29 bari ibihugu bigize Commonwealth.

Macky Sall, perezida wa Senegali akaba n’umuyobozi w’umuryango w’Ubumwe bw’Afurika, yashinje Uburusiya ibihano byafatiwe mu Burusiya kuba byahagaritse urujya n’uruza rw’ingano. Ibi yabivugiye mu kiganiro n’abanyamakuru na Perezida w’Uburusiya Vladimir Putin mu ntangiriro zuku kwezi.

Joly yavuze ko ari ngombwa kumva abanyamuryango b’umuryango w’ubumwe bw’Afrika ndetse n’abanze kwitabira amatora y’umuryango w’abibumbye kugira ngo bumve aho ibi bitekerezo bituruka - n’uburyo bwakorwa kugirango babihindure.

Iyo niyo ntego ya Minisitiri Joli, kuri uyu wa kane, afatanije na mugenzi we ukomoka mu Buhinde, igihugu gifite umubano mwiza n’u Burusiya.

I Kigali, Trudeau azitabira inama y’abayobozi ba Commonwealth hamwe n’ibiganiro bigamije ikirere. Igikomangoma Charles na Minisitiri w’intebe w’Ubwongereza Boris Johnson na bo biteganijwe ko bazitabira iyi nama.

Biteganijwe kandi ko Trudeau ajya ku rwibutso rwa Jenoside rwa Kigali ku wa kane, mu rwego rwo kwibuka no kunamira abazize itsembabatutsi mu Rwanda muri 1994.

Ku wa gatandatu, azajya iburay muna y’abayobozi ba G7 mbere yo kwerekeza mu nama ya NATO izabera i Madrid mu cyumweru gitaha.

Biteganijwe ko Perezida wa Ukraine, Volodymyr Zelenskyy azageza ijambo ku nama ya G7 na NATO, aho ikiganiro kizibanda ahanini ku nkunga y’ubukungu n’igisirikare ku gihugu cyangiritse cya Ukraine.

Mu cyumweru gishize i Buruseli, Minisitiri w’ingabo, Anita Anand, uzifatanya na Trudeau mu nama ya NATO, yatangaje ko Kanada izatanga imbunda 10 zifite agaciro ka miliyoni 9 z’amadolari y’Amerika, kugira ngo zishyigikire imbunda za M777 howitzer zimaze gutangwa.

Amakimbirane akomeye hagati ya Ukraine n’Uburusiya yakuruye ibihugu byinshi mu nama ya NATO iri imbere i Madrid, harimo na Minisitiri w’intebe w’Ubuyapani Fumio Kishida. Niwe muyobozi wa mbere w’Ubuyapani winjiye mu nama nkuru y’ubufatanye bw’ingabo za Atlantika y’Amajyaruguru.

Suwede na Finlande basabye kwinjira muri NATO, bohereza intumwa. Perezida mushya wa Koreya y’Epfo Yoon Suk-yeol na we yerekanye ko yifuza kuzitabira.

Biteganijwe ko Trudeau izasubira muri Ottawa ku ya 30 Kamena, mu gihe cyo kwizihiza umunsi wa Kanada.